ولادت و خانواده :
حضرت آیت الله حاج سید عبدالله شیرازی در شب سیزده شعبان سال ۱۳۰۹ قمری برابر با سیزده اسفند سال ۱۲۷۱ شمسی در یکی از محله های شیراز که بیشترشان سادات موسوی بودند، دیده به جهان گشود.
پدرش، آیت الله سید محمد طاهر موسوی از علمای برجسته و مبارز شیراز به شمار می رفت که در سال ۱۳۳۰ قمری با ورود فرمانده عالی رتبه انگلستان در فارس، مخالفت کرد و مردم را از استقبال او بر حذر داشت. پدر بزرگش نیز، آیت الله سید محمدعلی شیرازی از مدافعان نهضت مشروطه و از همرزمان آیت الله شیخ فضل الله نوری بود که بعد از شهادت وی در سال ۱۳۳۵ قمری تهران را ترک کرد و به شیراز رفت.
تحصیلات و اساتید :
آیت الله سید عبدالله شیرازی در آغازین روزهای هفت سالگی وارد مکتب خانه شد و به آموختن روخوانی قرآن، خواندن و نوشتن و ادبیات فارسی روی آورد.
ایشان پس از مدتی در نزدیکی ترین حوزه علمیه زادگاهش، به فراگیری ادبیات عرب و دروس مقدماتی پرداخت و پس از مدتی کوتاه وارد سطوح عالیه گردید و برخی از کتاب های اصولی، فقهی و منطق و فلسفه را نزد استادان برجسته حوزه علمیه شیراز مانند حضرات آیات شیخ علی ابوالوردی، میرزا محمد صادق مجتهد، شیخ محمد رضا ثامنی و پدر عالم خود فرا گرفت.
هوش و استعداد سرشار وی موجب شد تا در سن ۲۱ سالگی از استاد خود آیت الله شیخ علی ابوالوردی اجازه اجتهاد مطلق بگیرد. استادش ضمن تأکید بر مراتب علمی او، درباره اش گفته بود: «آقا سید عبدالله احتیاج به نجف رفتن ندارد.»
هجرت به نجف اشرف :
آیت الله شیرازی در جمادی‌الاولی سال ۱۳۳۳ قمری، شیراز را به‌ قصد ادامه تحصیل در حوزه علمیه نجف، ترک گفت. وی ابتدا در مدرسه بزرگ آخوند خراسانی در نجف اشرف حجره گرفت و با تمام وجود، به تحصیل علوم و معارف اهل بیت علیه السلام پرداخت و در مدتی کوتاه، در میان طلاب و فضلای حوزه علمیه نجف، شهره گردید.
او¬در¬دروس خارج فقه و اصول آیات عظام شیخ محمدحسین غروی اصفهانی، حاج سید ابوالحسن اصفهانی، آقا ضیا الدین عراقی ، شیخ محمد حسین نائینی و شیخ الشریعه اصفهانی شرکت نمود و مورد عنایت و توجه ویژه اساتید خود به خصوص مرحوم آقا ضیا الدین عراقی قرار گرفت، به ‌طوری‌که استادش در حضور شاگردان خود، از وی تعریف کرده و گفته بود: «من ایشان را برای آینده نزدیک نجف اشراف ذخیره نموده ام و ایشان امید علمی آن من است.»
ایشان در کنار تحصیل، خود نیز به تدریس سطوح عالیه به خصوص کفایه الاصول اهتمام ورزید و شاگردان مبرزی تربیت نمو د که شماری از آنان در آینده جزو مراجع تقلید قرار گرفتند؛ همانند آیت الله بهجت (در قم)، آیت الله شیخ محمد زین‌الدین (در نجف اشرف) و آیت الله شیخ محمد امین صادق در( لبنان(
عزیمت به شیراز:
آیت الله شیرازی پس از دوازده سال تحصیل در حوزه علمیه نجف و کسب اجازه اجتهاد مطلق از مرحوم آقا ضیا الدین عراقی، در هفده جمادی الثانی سال ۱۳۴۵ قمری به شیراز بازگشت و حوزه علمیه شیراز را که پس از کودتای رضاخان از هم پاشیده بود و بیش تر طلاب آن به حوزه های علمیه اصفهان و شهرهای دیگر هجرت کرده بودند، بازسازی نمود و طلاب مهاجر را دوباره بازگرداند.
ورود به مشهد مقدس :
ایشان با ورود به مشهد مقدس پس از زیارت مرقد مطهر حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام به دیدار آیات عظام حاج آقا حسین قمی و حاج سید یونس اردبیلی شتافت و پیرامون اقدامات ضد اسلامی رژیم همچون کشف حجاب دانش آموزان دختر در برخی مدارس تهران و شیراز، به مذاکره پرداخت¬ و¬با¬همراهی¬ سایر علمای مشهد، مقدمات تحصن عمومی در مسجد¬گوهرشاد را فراهم نمود.
آیت الله شیرازی در اعتراض به کشف حجاب نقش بسزایی ایفا نمود و پس از واقعه خونین قیام گوهرشاد توسط مامورین رژیم، دستگیر و به همراه علمایی مانند آیت الله حاج سید یونس اردبیلی و آیت الله حاج سید علی اکبر خوئی به زندان تهران منتقل شد.
مراجعت به نجف اشرف :
ایشان پس آزادی از زندان، در ۲۸ رجب سال ۱۳۵۴ قمری به شیراز بازگشت و مشغول تدریس در حوزه علمیه شیراز شد. جاسوسان دولت لحظه ای ایشان را ترک نمی کردندو وی را زیر نظر داشتند تا اینکه در نهایت، عرصه را بر ایشان تنگ نموده و به کلی وی را از فعالیت های اجتماعی و سیاسی بازداشتند.
آیت الله شیرازی به همین خاطر تصمیم گرفت مخفیانه شیراز را به ‌قصد عراق ترک کند. او با زحمت و سختی فراوان، توانست به همراه فرزند بزرگش در اواخر ذی حجه سال ۱۳۵۴ قمری شبانه عازم عراق شود و از طریق بوشهر، خرمشهر بصره، عماره و دیوانیه، خود را به نجف اشرف برساند.
حمایت از نهضت مرحوم امام خمینی :
آیت الله شیرازی از اولین علمایی بود که در نجف اشرف از نهضت مرحوم امام خمینی حمایت نمود.
بازگشت به ایران و اقامت در مشهد مقدس :
این عالم مبارز به دلیل فعالیت های سیاسی فراوان و شدید و موضع گیری های شجاعانه علیه دولت های ایران و عراق، و پس از وخیم شدن اوضاع عراق و بیرون راندن عموم ایرانی های مقیم عراق به خصوص حمله های مکرر به حوزه علمیه نجف اشرف و دستگیری ۱۱۰۰ نفر از آنان در یک شب، تصمیم بر آن گرفت که به عنوان یک مبارزه منفی سخت، عراق را ترک نماید که این خود یک ضربه کوبنده ای علیه رژیم بعث جانی و ضحاک حاکم بر عراق بود. بر این اساس، وی در آذر سال ۱۳۵۴ شمسی برابر با ۲۵ ذیقعده سال ۱۳۹۴ قمری در شرایطی بسیار سخت به ایران بازگشت و پس از چند روز توقف در تهران، برای زیارت مرقد حضرت فاطمه معصومه علیه السلام و دیدار با علما، راهی قم شد و پس از اقامت کوتاهی در آن شهر، به زادگاهش سفرکرد که با استقبال باشکوه مردم شیراز همراه بود.
با ارتحال آیت الله میلانی و در اوج گیری مبارزات انقلاب، آیت الله شیرازی به درخواست علما و فضلای خراسان به مشهد مقدس هجرت کرد و تصمیم گرفت تا برای همیشه در این شهر بماند.
ایشان از بدو ورود به مشهد مقدس به عنوان یکی از مراجع تقلید فعال و پرتحرک، در کنار روشنگری های سیاسی و اجتماعی، فعالیت های علمی خود را نیز برقرار نمود و به تدریس درس خارج فقه، تربیت شاگردان برجسته و پاسخگویی به سوالات مردم اهتمام فوق العاده ی ورزید.
حضرت آیت الله شیرازی در راس علمای مشهد و در کنار بزرگانی همچون حضرات آیات حاج آقا حسن قمی، میرزا علی آقای فلسفی، حاج شیخ ابوالحسن شیرازی، حاج سید کاظم مرعشی، حاج سید ابراهیم علم الهدی، حاج‌آقا حسین شاهرودی، حاج میرزا جواد آقا تهرانی، حاج میرزا حسنعلی مروارید، میرزا مهدی نوقانی و حاج سید عزالدین زنجانی، با بیان ارشادات و راهنمایی های لازم، رهبری مردم را در مبارزه علیه رژیم پهلوی در دست گرفت و منزلش نیز مرکز تجمعات و حرکت های انقلابی و تنها پایگاه رهبری مردم مشهد و خراسان بود.
آیت الله شیرازی پس از پیروزی انقلاب هم فعالیت های خود را ادامه داد و در سفری که سال ۱۳۵۸ شمسی در راه تشرف به حج، به قم داشت، با مرحوم امام خمینی دیدار نمود.
آثار علمی :
آیت الله شیرازی با این که به تدریس و شئون گسترده مرجعیت و حضور در امور سیاسی و اجتماعی مسلمانان و به خصوص شیعیان مشغول بود، آثار علمی زیادی از خود به یادگار گذاشت که بسیاری از آن‌ها به چاپ رسیده است. آثاری مانند: عمده الوسائل فی الحاشیه علی الرسائل( ۳ مجلد)،کتاب القضا (فقه استدلالی در قضاوت و احکام آن در ۲ مجلد)، الدرر المبیض فی منجزات المریض (فقه استدلالی در موضوع ارث)، ازاحه الشبهات فی الشک فی الرکعات (در بیان احکام شک های نماز)، رفع الحاجب فی الاجره علی الواجب (در بیان احکام اخذ بهاء و اجرت نیابت در عبادت)، ازاحه الشبهه فی حکم الافاق المتحده و المختلفه (در بیان حکم رویت هلال ماه)، التحفه الکاظمیه فی قتل الحیوانات بالالات الکهربائیه (در بیان حکم ذبح حیوانات به وسیله ابزار برقی)، الرساله الرجبیه (توضیحی درباره حجاب از نظر قرآن و روایات)، الرساله الربیعیه فی تصحیح النیابه العبادیه (در بیان حکم نیابت در عبادت)، المساله الرجوعیه فی حکم المطلقه الرجعیه (در بیان حکم مطلقه به طلاق رجعی)، الحاشیه علی العروه الوثقی، الاحتجات العشره (بحث مناظره با دانشمندان اهل سنت)، الامامه و الشیعه (بحثی کلامی درباره مسئله امامت از دیدگاه شیعه)، پوشش زن از دیدگاه اسلام، امام و امامت از دیدگاه اسلام، مناظرات دهگانه با علمای اهل سنت، ذخیره الصالحین(مجموعه فتاوای آیت الله العظمی شیرازی در تمام ابواب فقه به زبان عربی)، توضیح المسائل، مناسک حج و انیس المقلدین (اولین رساله علمیه وی که به زبان فارسی، در سال ۱۳۶۳ هـ .ق به چاپ رسید.)
خدمات فرهنگی و اجتماعی :
این مرجع عالیقدر در طول عمر با برکت خود، خدمات اجتماعی، عمرانی و فرهنگی متعددی انجام داد که برخی از آن‌ها عبارتند از: تاسیس مدرسه علمیه «آیت الله شیرازی» در نجف اشرف (سال ۱۳۷۳ قمری)، تاسیس مدرسه علمیه «طاهریه» در نجف اشرف (سال ۱۳۸۳ قمری)، تاسیس دبستان پسرانه اسلامی «المدرسه الابتدییه الطاهریه» و مسجد طاهری در نجف اشرف (سال ۱۳۸۶ قمری)، تاسیس کتابخانه عمومی در نجف اشرف (سال ۱۳۸۸ قمری)، تاسیس مجتمع مسکونی کنار مدرسه علمیه طاهریه جهت طلاب علوم دینی مهاجر در نجف اشرف، حسینیه طاهریه در شهرکوفه،¬تاسیس ¬مدرسه علمیه امام امیر المومنین علیه السلام در مشهد مقدس (سال ۱۳۵۵ شمسی) تاسیس درمانگاه ویژه طلاب حوزه علمیه مشهد و کتابخانه عمومی (سال ۱۳۵۶ شمسی)، تاسیس مسجد ابوالفضل علیه السلام درکوی طلاب مشهد (سال ۱۳۵۹ شمسی)، تاسیس حسینیه آیت الله شیرازی درمشهد (سال ۱۳۶۱شمسی)، ایجاد ۱۳۰ واحد مسکونی برای زلزله زدگان طبس (سال ۱۳۵۸ شمسی)، احداث ۲۴ واحد مسکونی ¬برای¬زلزله زدگان فیض آباد قائنات (سال ۱۳۵۹ شمسی) ،بازسازی بخش های زیادی از مناطق زلزله زده شیروان (سال ۱۳۵۹ شمسی) و کرمان (سال ۱۳۶۰ شمسی) و مناطق آسیب دیده سیل خوزستان (سال ۱۳۵۸ شمسی)،کمک به مسکن طلاب و مردم مستضعف، کمک به تاسیس مساجد، مدارس علمیه، حسینیه ها و مراکز اسلامی گوناگون در کشورهای مختلف اسلامی به خصوص کشورهای ایران، عراق، سوریه، هند، پاکستان و کشورهای آفریقایی، پرداخت شهریه به حوزه های علمیه استان خراسان، استان فارس، نجف اشرف،کاظمین، سامرا و برخی دیگر از حوزه های علمیه عراق، ایجاد بخش عظیم جراحی در بیمارستان حضرت زهرا علیه السلام وابسته به مجلس اعلی شیعیان لبنان در بیروت، پرداخت کمک های نقدی به شیعیان آسیب دیده لبنان به ویژه مراکز ایتام جنوب لبنان، کمک به تاسیس و احداث بیش از ۶۰ مدرسه علمیه در نقاط مختلف کشور پاکستان و پرداخت شهریه ماهانه و کمک های مختلف به طلاب آن مدارس، احداث مراکز درمانی در شهرهای مختلف هند و کمک مالی به طالب علوم دینی حوزه های علمیه به این کشور، کمک مالی به جبهه های جنگ و خانواده‌های جنگ زده، کمک های نقدی به احزاب اسلامی در عراق و افغانستان و …
ارتحال :
سرانجام این مرجع مجاهد و فقیه وارسته در سن ۹۶ سالگی، در سحرگاه اول محرم سال ۱۴۰۵ قمری برابر با پنجم مهر سال ۱۳۶۳ شمسی دارفانی را وداع گفت و بدن مطهرش پس از تشییع باشکوهی با حضور علما، مسئولین و عموم مردم عزادار مشهد، در جوار مرقد مطهر امام رضا علیه السلام به خاک سپرده شد.
در پی درگذشت آیت الله شیرازی، مرحوم امام خمینی رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران، آیت الله خامنه ای ریاست محترم وقت جمهوری اسلامی ایران، مراجع تقلید و سایر مسئولین نظام، پیام‌های تسلیتی صادرکردند و ملت مسلمان ایران به ویژه مردم شهر مشهد مقدس و شیراز در فقدانش اشک ماتم ریختند و به منظور بزرگداشت ایشان، مجالس ترحیم متعددی در شهرهای ایران و کشورهای مختلف اسلامی و غیر اسلامی برگزار گردید.